WO I - Vogezen en Elzas

terug naar de inleiding

terug naar de homepage

Eerste Wereldoorlog - Foto's van het Westfront

Vogezen en Elzas

Inhoudsopgave van deze pagina
0) Voor het officieel begon: De eerste doden
1) Algemeen
2) De Petit Ballon
3) De Grand Ballon
4) Hartmannswillerkopf
5) Kilometer 0

0) Voor het officieel begon: De eerste doden


Hoewel Duitsland op 3 augustus 1914 Frankrijk de oorlog verklaarde, vielen de eerste doden al een dag eerder in de strijd tussen beide landen. Kor- poraal Jules-André Peugeot was ingekwartierd in een huis in Joncherey in de zuidelijke Elzas. Op 2 augustus rond half tien kwam de dochter van de huiseigenaar melden dat ze een Duitse patrouille in het dorp had gezien. Peugeot en zijn mannen gingen er meteen op af. Een half later stootten ze op de Duitse eenheid. Toen de Fransen de Duitsers gevangen wilden nemen, schoot Albert Mayer, de commandant van de Duitse patrouille, tweede-luite- nant Peugeot met zijn pistool in de schouder. Peugeot viel, schoot nog terug op Mayer maar miste, waarop andere Franse soldaten Mayer dodelijk verwondden. Mayer overleed ter plekke. Peugeot werd teruggebracht naar het huis waar hij ingekwartierd was, waar ook hij stierf. Ze gelden als de eerste gevallenen voor hun land in de Eerste Wereldoorlog. Peugeot werd begraven in zijn woonplaats Étupes in het department Doubs, waar hij on- derwijzer was. Op 16 juli 1922 werd in Joncherey tegenover het huis waar Peugeot ingekwartierd was een monument voor hem geplaatst. dat werd ingewijd door de Franse president Poincaré. Op 24 juli 1940 werd dit monument door de Duitse bezettingstroepen vernield, zoals de plaquette op de foto rechtsboven ons verteld. In 1959 is op deze plaats aan de D463 een nieuw monument voor Peugeot geplaatst. (foto rechtsboven; de plaquette rechtsboven bevindt zich op een hek links van het monument). Albert Mayer werd eerst in Joncherey begraven. Zijn lichaam werd later bijgezet op de Duitse militaire begraafplaats in Illfurth (ten zuiden van Mulhouse). Zijn graf ligt links naast het massagraf aldaar (foto's beneden).

–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–

1) Algemeen

Om strategische redenen en voor de bevoorrading van het front in de Vogezen legde het Franse leger in 1914 een 89 km lange weg aan vanaf
Sainte-Marie-aux-Mines in het noorden tot aan Cernay in het zuiden. Deze zogeheten Route des Crêtes loopt ongeveer langs de vroegere
Frans-Duitse grens van na de oorlog van 1870-71 en passeert onder andere de Col du Bonhomme, de Col de la Schlucht, het Hohneck Massief,
de Col du Markstein, Col du Grand Ballon en de Vieil Armand (Hartmannswillerkopf). Omdat de weg net onder de toppen aan de westkant ervan
lag, was deze beschut voor Duits kanonvuur. De Route des Crêtes is nu populair bij toeristen en racefietsers. De foto hierboven toont de weg vlak
voor de top van de Col du Grand Ballon met de maker van deze website.

Linksboven de Franse militaire begraafplaats Bois de Maettlé bij Sondernach. Hier liggen 373 Franse soldaten uit de Eerste Wereldoorlog, voornamelijk gesneuveld
bij de gevechten in het dal van de Fecht, en één soldaat gesneuveld in de Tweede Wereldoorlog. De begraafplaats is in 1920 aangelegd en tussen 1924 en 1929
gereconstrueerd. Het nabijgelegen dorp Sondernach werd tijdens de Slag van Metzeral in juni 1915 geheel verwoest. Na de oorlog werd er, net als overal elders
in Frankrijk, een monument opgericht om de doden uit de oorlog te herdenken. In de Tweede Wereldoorlog werd dit echter door de Duitse bezetters verwoest.
De foto rechtsboven toont het monument dat hiervoor later in de plaats is gekomen en ook de doden uit WO II herdenkt.

Bij Le Breitfirst, niet ver van de Col du Markstein,
bevindt zich een begraafplaats voor elf gesneuvelde
Franse soldaten. In 1940 werd door de Duitsers
het bijbehorende monument vernield. In 1979 werd
dit monument er neergezet.




De Duitse militaire begraafplaats in Illfurth, ten zuiden van Mulhouse, is tussen 1920 en 1931 ingericht. Er liggen soldaten begraven die in de regio gesneuveld zijn: 1448 in individuele graven en 539 in een massagraf. Van deze 539 is de naam van 519 niet bekend. Op deze begraafplaats ligt ook het graf van Albert Mayer, de eerste gesneuvelde Duitse soldaat (zie boven op deze pagina, sectie 0). Verder zijn ook 117 Franse gesneuvelden hierheen overgebracht. Middenop staat een groot monument met een adelaar. Het is een eerbetoon aan drie Duitse vliegeniers die op 18 maart 1916 bij een achtervolging van een Frans vliegtuig en het luchtgevecht zijn omgekomen. Het monument stond eerst op het vliegveld van Habsheim. In 1975 zijn de oorspronkelijk houten kruizen van de graven vervangen door stenen grafzerken. In juli 2013 zijn er de resten van 21 Duitse soldaten bijgezet die in maart 1918 in een loopgraaf bij Carpsbach bedolven geraakt waren en waren omgekomen bij een beschieting door Franse artillerie. Ze waren twee jaar eerder vanwege werkzaamheden opgegraven. Op de bovenste rij foto's zien we links de ingang van de begraafplaats. De individuele graven erachter liggen alle op een helling, zoals we op de twee foto's ernaast kunnen zien. Het massagraf bevindt zich midden op de begraafplaats met erachter de adelaar (foto tweede rij.links). De foto ernaast laat de gedenksteen van het massagraf zien met daarop o.a. de namen van de 20 wel bekende soldaten. Op de begraafplaats vinden we behalve de standaard zerken ook enkele speciale grafstenen (foto's 2e rij rechts en onderste rij links). Verder staan er monumenten voor het 123e Beierse Landwehr regiment en het 15e Beierse Landwehr infanterieregiment (foto's onder midden en rechts).

–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–

2) De Petit Ballon

De Petit Ballon was van grote strategische waarde: Wie de top bezat beheerste de omgeving. De Fransen deden in maart 1915 dan ook een poging de berg,
die in Duitse handen was, te veroveren, maar tevergeefs. De foto linksboven toont de bunker die de Duitsers op de top van de Petit Ballon gebouwd hadden.
De foto ernaast laat restanten prikkeldraad naast de bunker zien.

De foto's hierboven laten de strategische waarde van het bezit van de Petit Ballon zien. Linksboven het uitzicht richting noord, rechtsboven richting oost en
rechtsonder richting zuid. Op de laatste foto kan mijn schuin linksboven de boom in het midden een bomkrater zien. De foto rechtsonder toont deze van nabij.

–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–

3) De Grand Ballon

De Grand Ballon is met 1424 meter de hoogste berg van de Vogezen. Het is dan ook geen wonder dat het bezit ervan tijdens de Eerste Wereldoorlog van grote strategische
betekenis was, vooral ook omdat men vanaf hier uitzicht tot ver in Duitsland heeft. In de omgeving is zwaar gevochten (vooral bij Hartmannswillerkopf; zie beneden), maar de
bergtop was tijdens de hele oorlog in Franse handen. Nu staat er het monument voor de Diables Bleus, de blauwe duivels oftewel de Alpenjagers. Het huidige monument dateert
van 1960 en is van de hand van de beeldhouwer Pierre Bourdet (foto linksboven, met op de achtergrond een weerstation). Oorspronkelijk was er in 1927 al een monument
opgericht, gemaakt door de beeldhouwer André Vermare. Dit werd echter door de Duitse bezetter in 1940 opgeblazen en het bronzen beeld werd afgevoerd naar Duitsland.
Slechts enkele delen konden worden gered, met name de baret. Deze laatste heeft nu een eigen plaats gekregen in de nabijheid van het grote monument (foto rechtsboven). Het
nieuwe monument is identiek aan het oorspronkelijke. Op de achterkant bevindt zich een bronzen plaquette die de oprichting van het oorspronkelijke monument en de inwijding
ervan door minister-president Raymond Poincaré en de ministers van oorlog en van publieke werken op 25 september 1927 herdenkt (foto midden).

De strategische betekenis van de Grand Ballon wordt geïllustreerd door de twee bovenstaande foto´s die vanaf vlakbij de top richting Duitsland genomen
zijn. Op de foto rechts ziet men nogmaals het Monument aux Diables Bleus. De bergtop links van het monument is de Hartmannswillerkopf, in het Frans
Vieil Armand geheten.

Ruïne van het voormalige Hotel Grand Ballon dat van
1888 tot 1914 op de berg nabij de top gestaan heeft

–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–

4) Hartmannswillerkopf

Hartmannswillerkopf of Hartmannswillerkopf, in het Frans bekend onder de naam Vieil Armand, was één van de meest omstreden punten in de Vogezen. Vooral in 1915 is er diverse keren hard
gevochten. Daarna nam de gevechtsactiviteit sterk af. Tussen 1914 en 1918 zijn er zo'n 30.000 soldaten gesneuveld, meest Fransen. De foto's boven tonen het Franse oorlogskerkhof ter plekke
met individuele graven (foto midden) en een massagraf (foto links op de voorgrond en foto rechts).

Privé monument voor Pierre Scheurer nabij Hartmannswillerkopf.
Scheurer, geboren op 18 oktober 1887 in Thann in de Elzas,
diende in het 152e Infanterieregiment van het Franse leger en
raakte op 26 april 1915 zwaar gewond bij een granaatexplosie
in het regimentshoofdkwartier. Hij overleed twee dagen later in
het veldhospitaal in Moosch aan zijn verwondingen.

–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–.–

5) Kilometer 0

Terwijl het Westfront aan het westelijke einde doodliep op de Noordzee bij Nieuwpoort, eindigde het aan de oostzijde op de Zwitserse grens. Na aanvankelijke gevechten vanaf de
uitbraak van de oorlog besloten de Fransen posities in te nemen op de westoever van het riviertje de Largue, tussen Pfetterhouse en Mooslargue, zodat ze de Zwitserse grens op hun
rechterflank hadden. De Duitsers installeerden zich op de andere oever van het riviertje. Hiermee werd grenspaal 110 van de Zwitsers-Franse grens het meest oostelijke punt van het
Westfront, de zogeheten Kilometer 0. (N.B. sinds 1950 loopt de Zwitsers-Franse grens niet meer daar maar even verderop langs de Largue). In 1916 hebben de Duitsers hun posities
versterkt, bang voor een Franse aanval. Deze versterkingen waren overigens niet te vergelijken met die elders langs het front. Na de oorlog raakten de aanwezige stellingen in verval
en raakten ze overwoekerd. Vanaf rond 2010 heeft de Vereniging Vrienden van Kilometer 0 een wandelpad langs beide zijden het begin van het Westfront aangelegd en enkele
stellingen opengelegd en deels gerestaureerd. Het wandelpad begint waar de D724 tussen Pfetterhouse en Mooslargue de Largue kruist, loopt dan langs de voormalige Duitse zijde
naar het beginpunt van het Front en langs de Franse zijde terug. Onderstaande foto's geven een beeld van wat er vandaag de dag te zien is.